Terugblik Waldorf100-festival

We zijn het al het hele jaar een beetje aan het vieren, maar op 19 september was het precies 100 jaar geleden dat de eerste Freie Waldorfschüle in Stuttgart van start ging. Op die dag was er een viering in Berlijn, die wereldwijd via livestream te volgen was. In Nederland hadden we op 20 september ons eigen feest: het Waldorf100-festival in Utrecht. Maar liefst 3.000 leerkrachten, ouders, oud-vrijescholieren en andere betrokkenen uit de vrijeschoolwereld vierden het mee. Eens te meer bleek daar hoe het vrijeschoolonderwijs nog altijd bezig is zichzelf te vernieuwen, om te blijven aansluiten bij de tijdgeest en zo veel mogelijk kinderen kansen te bieden.

“De eerste vrijeschool was een fabrieksschool,” memoreerde Frans Lutters. “En nu vieren we 100 jaar vrijeschoolonderwijs in een oude fabriek!” Want evenementenlocatie De Fabrique in Utrecht is een voormalige olieperserij. Bijzonder aan deze viering was ook de aanwezigheid van een van de eerste leerlingen van die eerste vrijeschool in Stuttgart, namelijk Sophia Christine Murphy-Molt. Zij is de kleindochter van Emil en Berta Molt, die deze school hebben opgericht voor de kinderen van de arbeiders van hun fabriek. Murhpy is inmiddels in de tachtig en bezocht de school van haar zestiende tot haar achttiende. “Ik werd meteen verliefd op dit onderwijs, want de sfeer was hier zo anders dan de reguliere scholen waarop ik had gezeten. Daar deden de kinderen balspelen, maar hier praatten ze met elkaar!’ herinnerde Murphy zich.

Waldorf100-vuur
Samen met voorzitter van de Vereniging van Vrijescholen Rian van Dam en twee vrijeschoolleerlingen ontstak zij de Waldorf100-kaars, die is gemaakt door vrijeschoolleerlingen in heel Nederland. Een speciale bijenwaspan reisde langs verschillende vrijescholen in het land, waar de kaars laagje voor laagje dikker werd gemaakt, met medewerking van lokale imkers.

Daarna startte een divers programma met lezingen, workshops, presentaties, discussies, muziek, theater, euritmie, ambachten, een podcast en film. Wie even tijd over had schuifelde langs de kraampjes op de gezellige Waldorf100-markt of genoot bij de eetstandjes van heerlijke salades of hipsterfood als vegetarische pulled pork. Zelfs een selfie maken met presentatrice en oud-vrijeschoolleerling Floortje Dessing behoorde tot de mogelijkheden.

[tekst loopt door onder afbeelding]

Het ik ontmoet de wereld
Professor Gert Biesta hield een keynote speech over de opdracht van het (vrijeschool)onderwijs. “Onderwijs moet niet kindgericht of leerstofgericht zijn, maar wereldgericht,” betoogde hij. “Niet dat het onderwijs ‘klusjesman voor de samenleving’ is, maar de ontmoeting van het ik met de wereld zou centraal moeten staan.” Biesta stelde dat het reguliere onderwijs wat dat betreft nog veel kan leren van de vrijeschool. Als uitdaging voor de vrijeschoolbeweging zag hij om de juiste taal te vinden om hierover in gesprek te kunnen gaan.

Ook het vrijeschoolonderwijs is almaar bezig zichzelf te verbeteren en te ontwikkelen, zodat het gedachtegoed van vroeger blijft aansluiten bij het nu en de toekomst. Daarom was er onder andere een discussie over intercultureel vrijeschoolonderwijs. We willen immers graag dat de vrijeschoolklassen een afspiegeling zijn van de maatschappij, en dat kinderen met verschillende culturele achtergronden zich hier thuisvoelen. “Neem je schoolbibliotheek eens onder de loep, en ga na hoe groot de kans op een intercultureel wereldbeeld daarin is,” was bijvoorbeeld een praktische tip. Een oud-leerling memoreerde hoe de periode Culturele geografie (vroeger heette dat anders, zei ze enigszins gegèneerd) in haar de wens had gewekt om te gaan reizen. Tijdens haar verblijf in onder meer China, India en Rusland zag ze veel culturele verschillen, maar herkende ze toch ook vooral het universele in de mensen die ze ontmoette. “Stond ik zomaar ergens met vreemde vrouwen te wassen. Je moet toch allemaal de was doen.” Het zoeken naar dat universele zou een bijdrage kunnen leveren aan intercultureler vrijeschoolonderwijs.

Bezieling
Dat de vrijeschool ook al een enorme ontwikkeling achter de rug heeft, kwam aan de orde in het gesprek dat Yoeri Albrecht, oud-vrijescholier en directeur van De Balie, had met inspirerende vrijeschoolalumni. Samen met School of Life-oprichter Laurens Knoop herinnerde hij zich de chaotische sfeer op school en de zweverigheid van sommige vakken. Toch hadden ze er een goede tijd gehad, dankzij de leraren die respect afdwongen omdat ze zo bezield waren. Ook op het Waldorf100-festival was die bezieling voelbaar. De dag was uitstekend georganiseerd, waaruit sprak dat de chaos van vroeger allang verleden tijd is. Op naar de volgende 100 jaar vrijeschoolonderwijs dus!