Verhalen uit de Smidse
Een goede smid bewerkt niet alleen het oppervlak van het ijzer, maar weet het tot in zijn diepere structuur te transformeren. In zijn boek Verhalen uit de Smidse laat kunstenaar Erik Lemmens zien hoe ook het uitoefenen van zijn ambacht doorwerkt op andere vlakken van het leven. Het smeden van een tastbaar werkstuk heeft invloed op de staat van zijn van de maker, op de ontwikkeling van kinderen die op les komen, op het omgaan met de natuur en in Eriks geval ook op zijn visie op economie en het nut van bezit. Dit prachtig uitgegeven boek vertelt zijn persoonlijke verhaal in woord en beeld. “Een smidse is een beeld van het leven zelf,” zegt Edmond Schoorel in het nawoord.
In de herfst van 2000 startte Erik Lemmens met De Smidse in Driebergen. Een plek waar hij zijn ambacht uitoefent en dit overdraagt op anderen. Inmiddels zijn we ruim twintig jaar verder en is Erik van plan om een stapje terug te doen. Maar voordat hij die stap zet, gunt hij ons met dit boek een kijkje in zijn werkplaats. Hij leeft er als het ware ‘naast de wereld van te veel, te snel en te luid’. Want smeden is niet iets wat vanzelfsprekend past in onze jachtige tijd. Het vraagt opperste concentratie: als je een stuk ijzer in het vuur steekt, mag je aandacht alléén nog maar bij dat ijzer zijn. De prachtige foto’s geven een levendig beeld van de sfeer in de Smidse en de kunstzinnige eindresultaten van dit bijzondere productieproces. Als je aandachtig kijkt, voel je bijna de hitte van het vuur en inspanning die nodig is om het ijzer te bewerken. Eriks teksten zijn – zoals het een beeldend kunstenaar betaamd – vaak heel beeldend. Soms zelfs poëtisch, maar altijd helder, down to earth. De wat meer beschouwende bijdragen van Jelle van der Meulen vormen daarop een mooie aanvulling. Bijvoorbeeld wanneer Jelle schrijft over de smidse als oerbeeld, waarin alle vier de elementen betrokken zijn.
Het boek besteedt relatief veel aandacht aan de effecten van het leren smeden, vooral op kinderen. “Iemand die komt leren smeden komt bewust of onbewust met andere leerdoelen, die dieper liggen. Hier krijgt het buitenkantverhaal een binnenkant,” legt Erik uit. De kern van het boek wordt dan ook gevormd door de ‘buitenkantverhalen’ en de ‘binnenkantverhalen’. Aan beide kanten wil Erik inspireren. Dat doet hij door over zijn ervaringen te vertellen, maar ook over zijn mens- en wereldbeeld, de urgentie van zijn werk, de plaats van kunst in de maatschappij en de idealen en waarden achter het werk in de smederij. Mooi is de paralel die hij trekt met de legende van Sint Eloi, die door zijn moraliteit en vakmanschap de hemelse en aardse wereld met elkaar kon verbinden.
Erik Lemmens, Verhalen uit de Smidse, uitgeverij Nearchus, €20,-.