Motief van… Jaap van Rijswijk
Besluitvorming verlevendigen
Hoe kun je je persoonlijk oordeelsvermogen dusdanig scholen dat je duurzaam goede beslissingen kunt nemen? Jaap van Rijswijk (73) begeleidde als managementorganisatieadviseur uiteenlopende organisaties bij het hervormen van hun beslisprocessen. Leidraad hierbij was Rudolf Steiners Filosofie van de Vrijheid. Om een volgende generatie ‘raadgevers’ op te leiden om groepen te begeleiden in het werken met dit boek, start hij in september een kleinschalige werkgroep voor jonge mensen. “De inhoud is tijdloos, omdat het zuivere ideeën zijn,” aldus Jaap.
Tekst: Cisly Burcksen
In zijn cursussen laat hij zien dat de Filosofie van de Vrijheid eigenlijk een voorbeeld of bewijs is van wat het wil zeggen: het boek kan je laten ervaren wat zuiver denken eigenlijk is. Dat doet hij sinds 1997, maar zijn werk met dit boek in het bedrijfsleven ontstond in de vroege jaren tachtig, toen hij als opleidingsfunctionaris werkte bij wat nu Friesland Campina heet. “Ik heb daar een heel opleidingssysteem opgezet, geholpen bij het opstellen van een grote investeringsaanvraag en de omvorming van een productiebedrijf. Het was een prachtige ervaring om zowel bij de systeemtechnische als de sociaal-organisatorische kant betrokken te zijn.”
In 1985 kwam hij terecht bij Wessanen, een bedrijf dat onder meer Leerdammer kaas maakte. “Ik werkte nauw samen met de leider van de zuiveldivisie en die vroeg me op een gegeven moment: “We beslissen hier zo mechanisch, hoe zou dat anders kunnen?” Dat was de aanleiding om een cursustraject op te zetten. Bij wat toentertijd Gistbrocades heette (het huidige DSM) startte ik in 1996 een proeftraject, gericht op het verlevendigen van de besluitvorming. Daartoe schreef ik het boekje Inzicht in de weg tot inzicht. Daarin heb ik alleen de ideeën van Steiner uit de Filosofie van de Vrijheid letterlijk weergegeven, zonder de uitstapjes naar Schopenhauer en dergelijke, om het toegankelijker te maken. Toch was dat niet iets wat je zomaar implementeert in een organisatie. Daarom startte ik een vervolgtraject met cursusavonden. Deze waren uiteindelijk niet langer aan één bedrijf gerelateerd: iedereen kon zich aanmelden. Die cursussen heb ik jarenlang gegeven.”
Drie kernpunten
Het bijzondere aan De Filosofie van de Vrijheid vindt Jaap dat het kennistheorie en handelingsfilosofie in één band omvat. Gevraagd naar het belangrijkste in het boek, noemt hij drie dingen. “Ten eerste verklaart het doelgerichtheid. Dat is voorbehouden aan de mens, want de mens maakt als enige een voorstelling van wat-ie wil bereiken. Dat is meteen de oorzaak van z’n handelen. Daarnaast laat het zien dat kennis altijd is gebaseerd op begrepen ervaring. In veel directiekamers worden zonder ervaring beslissingen genomen, wat vaak tot teleurstellingen achteraf leidt. Als derde is er het zuivere denken, dus zuivere ideeën ten grondslag leggen aan je handelen. Alleen dan kun je met volle kracht je aandacht aan iets wijden. Door geïntensiveerd waarnemen en levendig denken kun je van het mechanisch beslissen afkomen.”
Samen met Emma Vink start hij in september de Werkplaats Filosofie der Vrijheid, gericht op deelnemers tussen de 21 en 42 jaar. “Er is veel voor nodig om je dit écht eigen te maken. Met deze groep wil ik mensen opleiden die zelf ook weer zulke groepen kunnen leiden. Met zo’n cursus wil ik voorwaarden scheppen zodat mensen zelf kunnen ervaren hoe de ideeën werken.“
De Filosofie van de Vrijheid
We leven in een tijd waarin tegengestelde visies soms fel tegenover elkaar staan. Wat is nu waarheid? Hoe kun je je een gedegen oordeel vormen? De redactie van Motief werkt aan een speciale thema-uitgave over de Filosofie van de Vrijheid, als handreiking bij het vormen van een oordeel in de vloedgolf van informatie. Met interviews en verdiepende artikelen, die vanuit verschillende invalshoeken laten zien welke waarde Steiners Filosofie van de Vrijheid in deze crisistijd te bieden heeft.
Niet alleen Jaap van Rijswijk, maar ook onder meer Pim Blomaard, Mario Matthijssen en Jaap Sijmons werken mee aan deze publicatie. Nu al nieuwsgierig? Zodra je deze uitgave kunt bestellen, brengen we je op de hoogte.
Dit artikel verscheen ook in Motief, het ledenblad van de Antroposofische Vereniging in Nederland (editie mei 2021).
